2014-2018 Onuncu Kalkınma Planının öncelikli dönüşüm programları (25 adet) başlıklı üçüncü bölümünde yer alan “1.7 İş ve Yatırım Ortamının Geliştirilmesi Programının” Ekonomi Bakanlığının koordinatörlüğünde yürütülmesi öngörülmüştür. Kalkınma Bakanlığı tarafından iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi programı eylem planı olarak sunulan dokümanda, yatırım süreçlerinde; bürokratik süreçler, hukuki süreçler ve uygun yatırım alanları olarak üç sorunun ön plan çıktığı tespiti yapılmıştır. Bu sorunlar içinde üçüncü sırada sayılan ve Onuncu Kalkınma Planında iş ve yatırım ortamının geliştirilmesi programının üçüncü bileşeni olarak yer alan “yatırım yeri temininin kolaylaştırılması” görevi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına verilmiştir.
İlgili bileşenin hayata geçirilmesinde, Yüksek Planlama Kurulunun (YPK) Öncelikli Dönüşüm Programları (ÖDÖP) Eylem Planları ile ilgili ortaya koyduğu “İllerde yatırıma uygun arazi envanterinin yatırımcıya etkili ve etkin bir şekilde sunulması amacıyla coğrafi bilgi sistemleri altyapısının geliştirilerek kullanılması” ve “Yatırıma uygun arazilerin sorgulanabilmesi amacıyla kurumların güncel verilerini kullanan internet tabanlı bir sorgulama yazılımı/arayüzü hazırlanarak kullanıma açılacaktır” görevi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğüne verilmiştir. “Stratejik ve büyük ölçekli yatırımlara uygun yatırım yerleri hazırlanması” hedefi ise 37 numaralı eylem kapsamında “Mevcut Çevre Düzeni Planlarında (ÇDP) öncelikli yatırım alanlarının değerlendirmesi yapılarak, yer seçimi kararları oluşturulacak ve üst ölçekli mekânsal planlama çalışmaları sürdürülerek bu planlarda stratejik ve büyük ölçekli yatırımlara uygun yerler ayrılacaktır” görev tanımlaması ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığına verilmiştir.
Türkiye de yatırım süreçlerinin etkinliğinin arttırılması amacıyla Yatırım Ortamını İyileştirme Koordinasyon Kurulu (YOİKK) oluşturulmuştur. Bu kurul kendi içinde 10 adet alt komite teşkil etmiş ve her komitenin göre/sorumluluk alanı tanımlanmıştır. Yatırım Yeri, Çevre ve İmar İzinleri Teknik Komitesi bunlarda biridir. Bu komitenin amacı 2016 – 2017 Eylem Planına göre, “büyük ölçekli yatırımları çekmek amacıyla yatırıma hazır yer sağlanması, yatırım yeri tahsisi sürecinin hızlandırılması, OSB, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri ve mera alanları gibi konularda yatırımcıların yaşadıkları sorunların giderilmesi, ÇED süreci başta olmak üzere çevre ve imar izinleri sürecinde yaşanan sıkıntıların giderilmesi ve kamu taşınmazları envanterinin coğrafi bilgi sistemine aktarılması hususlarında çalışmaların yürütülmesidir.” Komitenin önemli faaliyet alanlarından biri de Mekânsal Strateji Planları (MSP) ile yatırım yeri ihtiyacını karşılamaktır. Bu faaliyetin gerçekleştirilmesi ile her bir il veya bölge için Türkiye’nin uzun vadeli yatırım haritalarının hazırlanması, Mevcut bölgesel strateji planları, ÇDP’ler ve diğer üst planlarının yatırım haritasına göre revize edilmesi; verimsiz tarım alanlarının yatırım amaçlı değerlendirilmesi sonuçlarına ulaşılacağı öngörülmektedir.
Sekreterya faaliyetleri, Ekonomi Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen ve YOİKK içinde teşkil edilmiş olan Yatırım Danışma Konseyi (YDK) yatırım süreçleri ile ilgili 2004 yılından her yıl bir sonuç bildirgesi yayımlamaktadır. 2004, 2007, 2012 ve 2016 bildirgelerinin her birinde “yatırımlar için en uygun arazilerin temin edilmesi” prensip kararı yer almaktadır. Bu noktadan hareketle 2004 yılından beri, yatırımcıya, sektöre göre; üst ölçekli planlarla uyumu sağlanmış, mülkiyet tahsis/kiralama sorunları çözümlenmiş en uygun arazilerin sunulması ile ilgili önemli adımlar atıldığı söylenemez.
Sektör bazında ülke genelinde en uygun alanların tespit edilmesi süreci Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve ilgili yardımcı bilgi teknolojileri kullanılması suretiyle çözümlenebilecek “coğrafi bir problemdir”. Bu nedenle ilgili iş paketi Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin 13. Maddesinde tanımlanan görev ve yetkileri kapsamında TUCBS kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine dair iş ve işlemleri yapmak ve yaptırmak (a fıkrası) ve çağdaş coğrafi bilgi teknolojilerinin ülkede etkin ve verimli bir şekilde kullanılmasını teşvik etmek ve eşgüdümü sağlamak (b fıkrası) ve Bakanlık hizmetlerinin etkin bir şekilde yürütülebilmesi için Bakanlık mekânsal veri altyapısının oluşturulması ve geliştirilmesi ile Bakanlığın ihtiyaç duyacağı her türlü verinin iletilmesi ve temin edilmesi konularında çalışmalar yürütmek (e fıkrası) görevleri nedeniyle, doğrudan CBSGM iş tanımlamasına, görevlerine ve yetki alanına girmektedir.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 2. Maddesinin i bendinde “657 sayılı Harita Genel Komutanlığı Kanunu hükümleri saklı kalmak kaydıyla, Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin (TUCBS) kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine dair iş ve işlemleri yapmak, yaptırmak, mahalli idarelerin planlama, harita, altyapı ve üstyapıya ilişkin faaliyetleri ile ilgili kent bilgi sistemlerinin kurulması, kullanılması ve TUCBS ile entegre olmasını desteklemek” Çevre, Şehircilik ve iklim Değişikliği Bakanlığı görevleri arasında sayılmış ve aynı Kanun Hükmünde Kararnamenin 13. maddesinde de “Türkiye Ulusal Coğrafi Bilgi Sisteminin kurulmasına, kullanılmasına ve geliştirilmesine dair iş ve işlemleri yapmak ve yaptırmak” görevi Coğrafi Bilgi Sistemi Genel Müdürlüğü’ne verilmiştir.
Projenin nihai hedefi, Coğrafi Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü (CBSGM) tarafından, yer seçimine etki eden bütün faktörleri göz önünde bulunduran, bu faktörlere karşılık gelen verileri servis tabanlı çekip sunabilecek, Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Konumsal-Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri tabanlı yer seçimi yazılımını hazırlamak ve yatırımcıya, sektöre göre en uygun arazileri gösterebilecek şekilde web tabanlı sunmaktır. Bu bağlamda, il bazında, oluşturulacak model üzerinden, yatırıma uygun arazilerin tespiti ve arazi envanterlerinin belirlenmesi, bu envanterlerin CBSGM tarafından sunulabilmesi ve ilgili yerlerin tahsis sürecinin hızlandırılmasına yönelik mevzuat düzenlemelerinin altyapısının, pilot uygulamalarla da desteklenerek yapılmasıdır. Bu analiz ve tasarım raporunun amacı ise, yukarıda belirtilen hedefe ulaşmak için, projenin nasıl başlayıp nasıl yürütüleceğini ve nasıl sonuçlandırılacağını bir iş akışı ve metodoloji şeklinde ortaya koymak, kısacası proje planlama aktivitelerini belirlemektir.
Yer Seçimine Etki Eden Faktörler, Alt Faktörler ve Coğrafi Veriler
